ԽՈՍՔ ԻՄ ՈՐԴՈՒՆ
Այս գարնան հետ, այս ծաղկունքի,
Այս թռչնակի, այս առվակի,
Հետն այս երգի ու զարթոնքի
Բացվեց լեզո՜ւն իմ մանկիկի:
ՈՒ թոթովեց բառ մի անգին
Հայկյան լեզվից մեր սրբազան,
Ասես մասունք հաղորդության
Դիպավ մանկանս շրթունքին…
– Լսի’ր, որդիս, պատգամ որպես
Սիրող քո մոր խո՜սքը սրտանց,
Այսօրվանից հանձնում եմ քեզ
Հայոց լեզո՜ւն հազարագանձ:
Կտրել է նա, հանց աստղալույս,
Երկինքները ժամանակի,
Շառաչել է խռովահույզ
Սլացքի հետ հայկյան նետի,
ՈՒ Մեսրոպի սուրբ հանճարով
Դարձել է գիր ու մագաղաթ,
Դարձել է հո՜ւյս, դարձել դրո՜շ,
Պահել երթը մեր անաղարտ…
Նրանո’վ է մրմրնջացել
Հայ պանդուխտը վերքն իր սրտի,
Նրանո’վ է որորտացել
Կռվի երգն իմ ժողովրդի,
Նրանո’վ է մայրս ջահել
Ինձ օրորոց դրել մի օր,
Հիմա եկել, քե՜զ է հասել
Նրա կարկաչը դարավոր…
Բա’ց շուրթերդ, խոսի՜ր, անգի’ն,
Ժիր դայլայլի՜ր, ի’մ սիրասուն,
Թող մանկանա’ քո շուրթերին
Մեր ալեհե՜ր հայոց լեզուն…
Պահի’ր նրան բարձր ու վճիտ,
Արարատի սուրբ ձյունի պես,
Պահի’ր նրան սրտիդ մոտիկ,
Քո պապերի աճյունի պես,
ՈՒ ոսոխի զարկիցը սև
Դու պաշտպանի’ր կրծքով նրան,
Ինչպես մո՜րդ կպաշտպանես,
Թե սո’ւր քաշեն մորդ վրան,
ՈՒ տե’ս, որդիս, ո’ւր էլ լինես,
Այս լուսնի տակ ո՜ւր էլ գնաս,
Թե մո’րդ անգամ մտքիցդ հանես,
Քո մա՜յր լեզուն չմոռանա’ս:
Արեւելահայերէն բնագիրով ընդօրինակուած այս գեղեցիկ բանաստեղծութիւնը առաջին անգամ լսած եմ մօրս բերնէն: Հայաստանցի հռչակաւոր բանաստեղծուհի Սիլվա Կապուտիկեանի խօսքերն են որ իմ սրտիս մէջ մխրճեցին նախանձախնդրութիւն եւ սէր մայրենիի հանդէպ: Իսկ մայրենի լեզուի առաջին ուսուցչուհիս բնականաբար եղած է մայրս որ զանազան պատմուածքներով, ոտանաւորներով պատճառ դարձած է ներաշխարհս գունաւորելու: Երբ ուսուցչուհի կ’ըսեմ չկարծէք թէ հեգնանք կամ ճիշդ հակառակը գովեստ կայ խօսքերուս մէջ: Մայրս իմ ծնունդիս պատճառաւ պաշտօնէ հեռանալու ստիպուած ուսուցչուհի մըն էր: Խեղճ կինը շատ սիրած մանկավարժական արուեստին համը բերանը մնացած ըլլալով կարօտը յագեցնելու կ’աշխատէր այդ երեւակայութեամբ թէ ես իր աշակերտն եմ, դասարանն ալհանդիսացած էր մերթ ճաշասեղանը մերթ խոհանոցը շատ անգամ ալ նստելու սենեակը: Մեր տան այս տարբեր բաժանումներու մէջ բանջարեղէնի անունները, մանկական քառեակները, անասուններու հայերէն անունները եւ հայկական պատմուածքները կը տողանցէին ինձ հետ:
Հիմա երբ ետ դարձ ընելով յիշելու կ’աշխատիմ իմ մանկական այն երանելի օրերը ու յաջորդող դպրոցական հսկայ ժամանակաշրջանը երախտագիտութեամբ կը խոնահիմ մօրս առաջքը, որովհետեւ մայրենին սորվելու, օգտագործելու ամէնալաւ (չըսելու համար միակ) երթիկն է ընտանեկան տունը եւ ծնած օրէդ սկսեալ իր մայրենին քեզի փոխանցող մայրդ է միակ դաստիարակը:
Մինչդեր դպրոցը այդպէ՞ս է, յատկապէս երկրի մը մէջ իբր փոքրամասնութիւն ապրող մեզի պէս հողազուրկ ազգերու կիսափուլ դպրոցներուն մէջ շատ անգամ դատապարտուած ես գիտցածդ ալ մոռնալու: Իսկ եթէ ընտանիքէդ արդէն լեզուդ չես սորված ատակ ես խօսելու իշխող երկրին տիրապետող լեզուով եւ դիւրաւ վարակելու զայն շուրջիններուդ եւս:
Այսպէսով տարիներ շարունակ կորսուեցաւ հարիւրաւոր բարբառ եւ այլեւս մահամերձ է մեր սիրելի մայրենին «Արեւմտահայերէն» ը:
Այսօր ի՞նչ նշանակութիւն ունի Զապէլ Եսաեանի խօսքերը՝
«Մեր հայրերէն մեզի աւանդուած ժառանգութիւններէն ամէնէն շքեղը, ամենէն իրականը մեր գեղեցիկ, հարուստ եւ մեծավայելուչ լեզուն է, պէտք է պահպանենք յուզումով, հրայրքով եւ խանդաւառութեամբ: Ես վստահ եմ, որ կը պաշտպանենք»
Եւ արդեօք մեծանուն դերասանուհի Սիրանոյշի ախտորոշումը այսօրս կը մատնանշէ երբ կ’ըսէ՝ «Մեր մայրենի լեզուն ազգային պարտէզի վարդն է. առանց անոր մենք չունինք հրապոյր: Առանց մայրենի լեզուի մենք մեռած ենք»
Գայուշ Չալըքման Կ.
