Türkiye’de devletin ve erkek iktidarın cinsiyetçi, ırkçı, yoksulluk ile savaş üreten düzenine kadınlar ‘dur’ dedi
Her yıl ortak ve birlikte mücadeleyi bir adım daha ileri taşıyan Kürt kadın hareketi ile Türkiye kadın hareketlerinin 2022'si dünya kadınlarına ilham verecek bir düzeye ulaştı. Patriyarka ve erkek-devlet zihniyetinin yarattığı katliam, cinsel saldırı, intihar, yoksulluk, savaş, ekolojik yıkım, hak gaspları ile örülü yaşam, kadınların her alanda ortaya koyduğu örgütlü mücadeleyle umutları yeşerten bir yaşama dönüştü. Kadınların 2022'sini derledik…
Cumartesi Anneleri: Çıkışın anahtarı sesimizde
Cumartesi Anneleri, 2022 yılında her hafta “Kayıplar bulunsun failler yargılansın” sloganıyla eylemlerine devam etti. Kayıplarını aramaktan vazgeçmeyeceklerini dile getiren Cumartesi Anneleri, “Sessizliğin büyüttüğü bu siyasal türbülanstan çıkışın anahtarı sesimizde. Hiç kimsenin elimizden alamayacağı tek gücümüz olan sesimizde” dedi.
Gülistan Doku bulunsun failleri yargılansın
Dersim’de, 5 Ocak 2020 tarihinde kaybettirilen Gülistan Doku'nun ailesi, Tunceli Adliyesi önünde oturma eylemi başlattı.
Anne Bedriye Doku, abla Aygül Doku ve baba Halit Doku, Gülistan Doku'nun akıbetinin aydınlatılmasını ve faillerin yargılanmasını istedi. Adalet Bakanlığı’na seslenen Doku ailesi, “Gülistan yaşıyorsa getirin, öldürülmüşse kemiklerini verin. Gülistan’ın kaybolmasında baş şüpheli olan Zainal Abarakov da yargılansın” dedi.
14 Şubat'a protesto: Öldüren sevgi istemiyoruz
Türkiye'nin birçok kentinde kadınlar 14 Şubat Sevgililer Günü'nü protesto etti. Her gün en az 3 kadının katledildiği Türkiye'de kadınlar, “Olmaz olsun eşitsiz aşk biz hayatı istiyoruz" diyerek sokaklara çıktı. Kadınlar, “Mutfak önlükleri, çamaşır suları, çocuk bezleri, öldüren sevginiz, kutsal aileniz, faturalarınız sizin olsun" sözleriyle erkek egemen sistemin dayattığı düzeni eleştirdi.
8 Mart'ta özgürlük zamanı
8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nde Türkiye'nin dört bir yanında kadınlar alanlarda bir aradaydı. Mitinglerden buluşmalara, gece yürüyüşlerinden basın açıklamalarına kadar onlarca eylem ve etkinlik gerçekleştiren kadınlar, şiddete, krize ve yoksulluğa karşı mücadeleyi büyüteceklerini ilan etti.
Kürdistan'ın çeşitli kentlerinde de mitingler ve kadın buluşmaları düzenlendi. “Dem dema azadiya jinan e” (Kadın özgürlük zamanı) şiarıyla gerçekleşen Amed mitinginde, yüzlerce polis ve çok sayıda zırhlı araç kadınların coşkusuna da isyanına da karşı duramadı. Kadınlar hep bir ağızdan "Baharı da barışı da kadınlar getirecek" dedi.
İstanbul Sözleşmesi'ni binlerce kadın savundu
2021'de Cumhurbaşkanı kararıyla İstanbul Sözleşmesi'nin feshine karşı açılan davanın iptali, Danıştay 10. Dairesi'nce reddedildi. Dava süresince binlerce kadın avukatın savunduğu, Türkiye'nin her yerinden kadınların sahip çıktığı İstanbul Sözleşmesi, kadın ve çocukları şiddete karşı koruyan en kapsamlı uluslararası sözleşme olarak kabul ediliyor. Kararın ardından kadın örgütleri kararı protesto ederken, geniş kesimlerden de Danıştay'a tepki yağdı.
Hakikatin izindeki gazeteciler cezaevinde
Özellikle erkek-devlet şiddetini haberleştiren, açığa çıkaran kadın gazetecilerin hedef alınması 2022'de de devam etti. Özgür Kürt basınına yönelik şiddet, baskı tutuklama ve işkenceler artarak devam ederken, AKP-MHP rejimi toplumu tek tipleştirmek, korku sarmalını yaymak, gözdağı vermek ve suçları örtmek için özellikle Kürt kadın gazetecileri gözaltına aldı. Konuyla ilgili Mezopotamya Kadın Gazeteciler Platformu'nun (MKGP) kasım ayında paylaştığı rapora göre, cezaevlerinde çoğunluğu özgür basından olmak üzere 17 tutuklu kadın gazeteci bulunuyor.
Özgür kadına tahammülsüzlük
Özgür bir zihne sahip mücadeleci kadınlara tahammülsüzlük bu yıl da had safhadaydı. Jineoloji Jineoloji Dergisi editörü, gazeteci Nagihan Akarsel, 4 Ekim'de evinin önünde uğradığı silahlı saldırı sonucu katledildi. Jineoloji, kadın haberciliği ve kadın sorunları üzerine birçok önemli araştırmaya imza atan Akarsel, ardında özgür bir zihin ve güçlü bir mücadele bıraktı.
23 Aralık'ta ise Kürt Kadın Hareketi’nin öncülerinden Şirnexli Emine Kara (Evin Goyi), Fransa'da Ahmet Kaya Kültür Merkezi'ne yapılan silahlı saldırıda katledildi.
Kürt kadın hareketinin önemli isimlerinden Emine Kara, Kuzey ve Doğu Suriye'de IŞİD’e karşı savaşmış ve yaralanmıştı. Kara ve Akarsel'in katledilmesine başta kadınlar olmak üzere geniş kesimlerden tepki yağdı.
Çocuk istismarına büyük tepki
Türkiye çocukların cinsel istismarında dünya üçüncüsü. Bu utanç verici sıralama yıl boyunca açığa çıkarılan onlarca olayla da tescillendi. Yılın sonunda patlak veren cemaat içinde 6 yaşındaki çocuğun istismara uğradığının ortaya çıkması toplumda infiale yol açtı. AKP iktidarının çocuk "evliliğini" destekleyen, tecavüz faillerini koruyan uygulamaları ve Kürdistan'da özel savaş yöntemleri, çocukların cinsel istismarının 2022'de de yaygınlaşmasına neden oldu.
Çocuklara yönelik suçlara karşı sokaklara çıkan kadınlar, AKP iktidarını, şiddet ve istismar üreten cemaat-tarikat yapılanmalarını protesto etti.
Jin jiyan Azadî tüm dünyaya yayıldı
İran'da 22 yaşındaki Kürt kadını Jina Eminî, başörtüsünü kuralına uygun takmadığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından işkenceyle katledildi. Eylül ayında gerçekleşen katliama karşı başlayan eylemler, İran rejimine karşı ayaklanmaya dönüştü. Başta Rojhilat kentleri olmak üzere İran’ın her yerinde halk “Jin jiyan azadî” sloganları ile alanlarda rejimi protesto ederken, özgürlük talebini dile getirdi. Kürt kadınlarının sloganı Jin, jiyan, azadî (Kadın, yaşam, özgürlük), Türkiye ve dünyada başta kadınlar olmak üzere halklar tarafından özgürlüğün sembolü olarak kullanılmaya başladı. Berlin'in simgesi sayılan Brandenburg Kapısı da (Berlin Kapısı) "Jin jiyan azadî" ile aydınlatıldı.
TJA konferansı: Özgürlükte ısrarcıyız
Özgür Kadın Hareketi (TJA), Batman’da. “Em li dijî faşîzmê bi biryar û di azadiyê de bi israr in (Faşizme karşı kararlı, özgürlükte ısrarcıyız)” şiarıyla 4. Kadın Konferansı'nı düzenledi. Konferans ülkenin dört bir yanından gelen 700 delege ile gerçekleştirildi. TJA'nın tutuklu Sözcüsü Ayşe Gökkan konferansa mesaj göndererek, ‘Özgür olana kadar direneceğiz’ dedi. Konferan direnen kadınlara adandı.
Kadınlar bilinçlendikçe özsavunma arttı
Erkek-devlet şiddetinin 2022'de artarak yaygınlaşması, medyanın cinsiyetçi ve kadınları hedef gösteren dili, yargının faillerden yana kararları, özsavunmanın önemini bir kez daha ortaya koydu. Zihnen ve fiziken donanım sağlayacak çalışmalar düzenleyen kadın örgütlerinin çabaları sonuç verdi. Yıl boyunca onlarca kadın hayatını savunmak, şiddete boyun eğmemek için özsavunmasını kullandı.
Kadınları katleden, şiddet uygulayan ve cinsel saldırıda bulunun onlarca faile indirim yağdıran hatta serbest bırakan yargı, hayatını savunan, ölmemek için öldüren birçok kadına, yasalarda yer almasına rağmen meşru müdafaa şartlarını uygulamadı.
HDP'li kadınlardan çalıştay: Savaşa değil kadına bütçe
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Kadın Meclisi, yılın son ayında "Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçe Çalıştayı" düzenledi.
Üçüncüsü düzenlenen çalıştayda erkek şiddeti, sendikal mücadeledeki kadınlar, ekolojide kadın temaları gündeme geldi. Milletvekilleri, çeşitli kadın sendikaları, feminist gruplar ile kadın örgütlerinin katıldığı çalıştayda, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçenin yapılması gerektiği ele alındı.
Çalıştayda konuşan HDP Kadın Meclisi Sözcüsü Ayşe Acar-Başaran, iktidarı eleştirerek her defasında ranta ve savaşa dayalı bütçeleme yapıldığına dikkat çekti.
Futbol deyince Amedspor
Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Kadınlar Süper Ligi B Grubu'nda mücadele eden Amedspor Kadın Futbol Takımı, yıl boyunca ortaya koyduğu performans ile öne çıktı. Futbolu "erkek sporu" kalıbından çıkaran kadınlar, birçok maçta aldıkları puanlarla grubunda üst sıralara yükseldi.
Jiyan Kadın Pazarı: Kayyuma itaat etmediler
Amed de bulunan Jiyan Kadın Semt Pazarı’na kayyumun erkekleri yerleştirmek ismesine karşı kadın esnafların mücadelesi yıl boyunca devam etti. "Emeğimizi, ekmeğimizi erkeklere yedirmeyiz" diyen esnaf kadınlar, pazarda nöbet tutup eylem yaptı.
Jiyan Pazarı, şiddet gören kadınlara istihdam sağlamak için 2013 yılında HDP'li Belediye tarafından kurulmuştu.
'Dünya kadın konfederalizmi’ne doğru
Kasım ayının başında 41 ülkeden 800 kadının katılımıyla Kadınlar Geleceği Örüyor Ağı, uluslararası kadın konferansı gerçekleştirdi. İlkinin 2018’de yapıldığı bu konferansın ikincisi, 5-6 Kasım tarihlerinde “Devrimimiz: Yaşamı Özgürleştirmek” şiarıyla Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlendi. Konferansın bitiminde açıklanan sonuç bildirgesinde kadınların birlikte mücadelesinin elzem olduğu öne çıkarken, “kadın devrimi” için bu birlikteliğin gerçekleşmesi gerektiğine vurgu yapıldı. Ardından da 800 kadın hep bir ağızdan, “Jin, Jiyan, Azadî: Kadınlar Geleceğini Örüyor Ağı”nı ilan etti.
Adım adım dünya kadın grevine
DİSK'in yayımladığı rapora göre; Türkiye’de her 4 kadından biri asgari ücrete dahi erişemiyor. AKP iktidarının kadınları aile içine hapseden cinsiyetçi uygulamaları, kadınların ucuz işgücü olarak güvencesiz koşullarda çalıştırılmasının önünü açtı.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin (İSİG), raporuna göre; 2022'nin 11 ayında da 94 kadın iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Kadınların ve sendikaların gündeminde eşit işe eşit ücret, güvenceli çalışma şartları, çocuklar için kreş, işyerinde mobbing ve şiddete karşı önlemler gibi onlarca konu vardı. Dünya kadın grevi ise yine gündemdeki önemini korudu.
Aysel Tuğluk tahliye edildi
Cezaevinde tutulan ve demans hastalığıyla mücadele eden Aysel Tuğluk, Adli Tıp Kurumu’nun (ATK) 26 Ekim'de “cezaevinde kalamaz” raporu vermesiyle tahliye edildi.
Tahliye edilerek tedavisinin dışarıda yapılması için “Aysel Tuğluk'a Özgürlük için 1000 Kadın” kampanyası başlatan kadınlar, Tuğluk için onlarca eylem ve etkinlik düzenlemişti.
Kadın Sığınakları Kurultayı: Aileci ve kayyumcu politikalara son
Rosa Kadın Derneği’nin ev sahipliğinde Amed’de 25. Kadın Sığınakları ve Da(ya)nışma Merkezleri Kurultayı gerçekleştirildi. “Aile Odaklı Devlet Politikaları Kadına Yönelik Erkek Şiddetiyle Mücadeleyi Nasıl Güçsüzleştiriyor?” başlığıyla gerçekleştirilen kurultaya farklı kentlerden yüzlerce kadın katıldı. Kurultayın sonuç bildirgesinde; İstanbul Sözleşmesi’ne yeniden imzacı olunması, Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakanlığı kurulması, kadın ve çocuklara yönelik her türlü şidde karşı önlemler alınması, sığınaklar açılması, Kürt illerinde kayyum uygulamalarına son verilmesi, evlilik yaşının 18'e yükseltilmesi, çocuk istismarının önlenmesi, nafaka hakkının uygulanması gibi önemli talepler yer aldı.
TJA'nın mücadelesi iktidarı korkuttu
Alanlara çıkarak erkek-devlet şiddetine karşı mücadele eden Kürt kadınlar, bu yıl da iktidarın hedefindeydi. Ankara merkezli bir soruşturma ile 29 Kasım'da Amed, İstanbul, İzmir, Mûş, Agirî, Dîlok ve Sêrt’te yapılan ev baskınlarıyla TJA'lı 21 kadın, gözaltına alındı. Gözaltı sürecinde işkence edilen kadınlardan 8'i tutuklanırken, 13'ü ev hapsiyle serbest bırakıldı. "Örgüt üyeliği" iddiasıyla tutuklanan kadınların bankacılık işlemi yapmaması dahi suç olarak gösterildi. Tutuklamalara tepki gösteren çeşitli çevrelerden kadınlar, "TJA'lı kadınların güçlü ve sokağa yansıyan mücadelesi iktidarı korkuttu" değerlendirmesini yaptı.
Üniformalı şiddete itaat yok direniş var
Kürt kentlerinde uzun yıllardır uygulanan özel savaş politikaları, 2022'de de yaygınlaştırılarak devam ettirildi. Devlet ve iktidarın uzman çavuş, polis, korucular eliyle hayata geçirdiği cinsel saldırı, işkence ve katliamların cezasız bırakılması bu suçların artmasına yol açtı. İpek Er'e tecavüz edip ölüme sürükleyen uzman çavuş musa Orhan'ın cezasız bırakılması, Özel Harekât Ocakları Derneği İl Başkanı İbrahim Barkın'ın Sakine Kültür’ü katletmesi gibi birçok saldırıya yol açtı. Bu durum karanlık yapılardaki erkeklere de cesaret verdi.
Kürt kadın hareketi ifşa eden, güçlü eylem ve kampanyalarla üniformalı şiddete karşı mücadelesini 2022'de de sürdürdü.
25 Kasım'da polis ablukası dağıtıldı
25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Mücadele Günü'nde örgütlü kadın gücünden korkan iktidar, bu yıl da polisin şiddetine ve işkencesine başvurdu. Amed'ten İstanbul'a, Wan'dan Ankara'ya sokaklara dökülen kadınlar, ne polis ablukasını, ne şiddeti ve işkenceyi ne de gözaltıları tanıdı. 21. yüzyıl kadınların yüzyılı olacak diyen Kürt kadınları "Şiddete, savaşa, yoksulluğa karşı isyandayız" şiarıyla alanları doldururken, Türkiye'nin her kentinde "Jin, jiyan, azadi" sloganı atan kadınlar, şiddetsiz bir yaşam kuracaklarının mesajını verdi.
Katliamlara karşı sokakta isyan
Türkiye'de erkek şiddetine karşı ne polisler ne yargı ne de iktidar görevini yapıyor. Kadınların katledilmesinin önünü açan onlarca yasayı bir bir devreye sokarak bizzat failleşen iktidar, yılın son günlerinde de şiddet üreten aile kurumunu ve başörtüsünü anayasal düzenlemeyle güçlendirecek bir yasa teklifini Meclis'e getirdi.
Jinnews'in basına yansıyan haberlerden derlediği verilere göre; 2022'nin ilk 11 ayında en az 330 kadın erkekler tarafından katledilirken, 203 kadın ise şüpheli şekilde yaşamını yitirdi. Kırım boyutlarına ulaşan katliamlara karşı kadınlar alanlarda faillerin korunmasına, patriyakaya ve erkek-devlet şiddetine isyan etti.
