Kadıneki Çeviri,
Alessandra Bajec-19 May 2024
Kürt kadınlarının on yıllar boyunca İran'da ‘kadın özgürlüğü’ ve ‘Kürt özgürlüğü’ mücadelesinde oynadıkları merkezi role dikkat çekerek, aşırı dinci liderler tarafından dayatılan kadın düşmanı politikalara karşı birleşik bir savaşta diğer tüm kadınların yanında durduklarını belirtti
İran'ın onlarca şehir ve kasabası, 22 yaşındaki İranlı Kürt Mahsa Amini'nin - ya da Kürtçe Jina Amini'nin - kadınlara yönelik katı kıyafet kurallarını ihlal ettiği iddiasıyla tutuklanmasının ardından İslam Cumhuriyeti'nin ahlak polisinin gözetiminde hayatını kaybettiği 16 Eylül'den bu yana bir öfke dalgasıyla çalkalanıyor. Etnik ve sosyal sınıf ayrımlarını aşan protestolar, özellikle Kürt nüfusunda yoğunlaştı ve bu grup, uzun süredir kendilerine baskı yaptığını iddia ettikleri bir yönetime karşı ayaklanan ve öfkelerini açığa vuran bir grup oldu. Ülke çapındaki gösteriler, Kürtlerin İran nüfusunun yaklaşık yüzde 10'unu oluşturduğu kuzeybatı İran'da başladı ve hızla ülkenin geri kalanına yayıldı. Gösterilerin ilk gününden bu yana hem Kürt kimliği hem de kadın hakları protesto hareketinin temel bileşenleri oldu ve Amini'nin memleketi Sakkez'de insanlar devrimci Kürtçe şarkılar söyleyerek sokaklara döküldü.
“İran'daki Kürt kadınlar iki kez eziliyor; hayatın hemen her alanında kadınlara karşı önyargılı olan teokratik bir rejimle karşı karşıya olan kadınlar ve günlük yaşamda ayrımcılığa uğrayan Kürtler olarak”
The New Arab'a konuşan Kürt Barış Enstitüsü (KPI) Araştırma Direktörü Meghan Bodette, “Jina'nın cenazesinin hemen ardından Kürt kadınlar başörtülerini çıkararak Kürtlerin ve tüm kadınların İran'da karşı karşıya kaldığı baskıcı koşullardan ve devlet şiddetinden kurtulma çağrısında bulundular” dedi.
Kürdistan'ın öncülüğünü yaptığı protesto hareketiyle birlikte Kürtlerin davası hızla İran'daki diğer ezilen topluluklarınkiyle iç içe geçmiştir.
Başta Kürt kadınlar olmak üzere İran'ın dört bir yanındaki kadınlar ayaklanmanın ön saflarında yer aldı. Ülkedeki başörtüsü düzenlemelerini protesto etmek, devlet baskısından ve ataerkillikten kurtulmak ve kendi bedenleriyle ne yapacaklarını seçme hakkı talep etmek için cesurca başörtülerini yaktılar ve saçlarını kestiler.
Kürdistan'da ve İran genelinde protestocuların 'Kadın, yaşam ve özgürlük' (ya da Kürtçe Jin Jîyan Azadî) sloganları attıkları duyuldu; bu slogan Kürt Özgürlük Hareketi'nden doğan ve 'Diktatöre ölüm' ve diğer rejim karşıtı sloganlarla birlikte protesto hareketinin sloganı haline gelen bir kadın özgürlüğü talebidir.
Kürt Kadın Hareketi aktivistlerinden Elif Sarıcan'a göre, Amini'nin “bir Kürt kadını olarak” öldürüldüğünün iddia edildiğini kabul etmek çok önemlidir; bu durum daha sonra başta kadınlar olmak üzere pek çok Kürt'te yankı uyandırmış ve Kürdistan'ın dört bölgesinde de huzursuzluğa yol açmıştır.
Kürt aktivist TNA'ya şunları söyledi: “[Jina'nın] Kürt olması önemli çünkü Kürt kadınların bu bölgelerde maruz kaldıkları ek şiddet katmanı gerçeği evrensel bir deneyim olarak hissediliyor.”
Kürtler, batı ve doğu İran, kuzey Irak, kuzey Suriye ve güneydoğu Türkiye arasında dağılmış nüfuslarıyla Orta Doğu'nun en büyük etnik gruplarından birini oluşturmaktadır.
Hükümet huzursuzluğu ölümcül güç kullanarak, kitlesel tutuklamalar yaparak ve internet erişimini engelleyerek bastırmaya çalışıyor. Özellikle ülkenin kuzeybatısındaki Kürt bölgelerinde, İran rejimi tarafından militarize edilen şehirlerde ve göstericilerle güvenlik güçleri arasında şiddetli çatışmaların yaşandığı, gece baskınlarının yapıldığı ve protestolara katılanların tutuklandığı bölgelerde hükümetin tepkisi ağır oldu. Norveç merkezli İran İnsan Hakları STK'sı, protestoların başlamasından bu yana İran'daki baskılarda en az 154 kişinin öldüğünü, yüzlercesinin yaralandığını ve binlercesinin tutuklandığını kaydetti.
İran Kürdistanı'ndaki ihlalleri izleyen bağımsız bir kuruluş olan Hengaw'a göre, sadece Kürt illerinde 23 protestocu öldü ve 1.138 kişi yaralandı. Kürt hakları grubunun topladığı verilere göre son iki haftada 2,000'den fazla Kürt vatandaşı İran güvenlik birimleri tarafından tutuklandı. İran rejiminin baskısı ve internet kısıtlamaları gerçek rakamların raporlanmasını zorlaştırdığından gerçek rakamlar muhtemelen daha yüksektir. Bir grup Kürt kadın siyasi tutuklu, gösteriler sırasında tutuklanan kadınlara yönelik aşağılayıcı muameleyi ve İran'da Kürtlerin hukuksuz bir şekilde tutuklanmasını protesto etmek amacıyla Sanandaj Cezaevinde açlık grevine başladı.
“Kürt illeri İran'ın en yoksun bölgeleri arasında yer alıyor, en yüksek işsizlik oranlarından bazılarına sahipler ve temel hizmetlere erişimleri sınırlı”
Tahran, Kürtlerin peşine düşmenin yanı sıra, Irak'ın Kürdistan bölgesinde (KRI) bulunan Kürt muhalif grupları protestoları körüklemekle suçlayarak bu gruplara karşı saldırılar düzenledi. Kuzey Irak'ta bulunana Kürtler de İran Devrim Muhafızları tarafından sık sık sınır ötesi saldırılara maruz kalıyor. Kürt illeri İran'ın en mahrum bölgeleri arasında yer almakta, en yüksek işsizlik oranlarından bazılarına sahip olmakta ve temel hizmetlere erişimleri sınırlı kalmaktadır. İran devletinin Kürdistan'daki ekonomik ve kalkınma politikalarının sömürücü olduğu bilinmektedir.
Sarican, “Kürt bölgeleri, merkezi devlet politikalarıyla her zaman kasıtlı olarak az gelişmiş ve yoksullaştırılmış, bu da onları sömürgeleştiren devlete daha bağımlı hale getirmiş ve kontrol edilmelerini kolaylaştırmıştır” dedi.
Kültürel asimilasyon konusunu tartışırken, İran'ın amacının “homojen bir toplum” yaratmak ve bu nedenle her türlü çeşitliliği ortadan kaldırmak olduğunu, bunun da belirli etnik grupların ifadelerinin ya genel bir kimliğe entegre edildiği ya da yasaklandığı anlamına geldiğini gözlemledi.
Şii egemenliğindeki İran'da çoğunlukla Sünni Müslüman olan Kürtler, bugün İslam Cumhuriyeti ve ondan önceki monarşi altında ezilen en büyük grubu temsil etmektedir. Nüfusun küçük bir bölümünü oluşturmalarına rağmen ülkedeki siyasi mahkumların neredeyse yarısını oluşturuyorlar, aktivistler genellikle uzun yıllar hapis cezasına çarptırılıyor ve gösterilere katılanlar ağır cezalar alıyor. Kürtçe yayınlar ve kültürel faaliyetler kısıtlanmakta, Kürtçe öğretmek yasaklanmakta ve Kürtçe isimlerin kullanılması birçok durumda yasaklanmaktadır.
Bodette, “İran'daki Kürt kadınlar iki kez eziliyor; hayatın hemen her alanında kadınlara karşı önyargılı olan teokratik bir rejimle karşı karşıya olan kadınlar ve günlük yaşamda ayrımcılığa uğrayan Kürtler olarak” dedi.
Kürt kadınlarının on yıllar boyunca İran'da “kadın özgürlüğü” ve “Kürt özgürlüğü” mücadelesinde oynadıkları merkezi role dikkat çekerek, aşırı dinci liderler tarafından dayatılan kadın düşmanı politikalara karşı birleşik bir savaşta diğer tüm kadınların yanında durduklarını belirtti.
KPI araştırma görevlisi, “Kadınların özgürleşmesine yönelik her talep, zorunlu olarak teokratik bir diktatörlüğün sona erdirilmesine yönelik bir taleptir” dedi. “Kadınların kendi özgürlükleri için verdikleri mücadele toplumun özgürlüğüne yol açabilir”. Bodette, İran devletinin otokratik yapısı göz önüne alındığında, statükoya meydan okuyan her kadının otoritesine bir tehdit olarak görüldüğünü söyledi. Kürt kadınların hem kadın düşmanı hem de milliyetçi baskı politikalarına direndikleri için “çifte tehdit” oluşturduklarına dikkat çekti. Kürt aktivist Elif Sarıcan, kadın özgürlüğü hareketi içinde İran'ın farklı etnik gruplarını ve bu grupların kendilerine özgü mücadelelerini kapsayacak bir dayanışma inşa etmenin önemini vurguladı. “İran halkının bir bütün olarak, Kürtler gibi ötekileştirilmiş grupları ve onların özgüllüklerini dahil etmeden dönüşüm ve özgürlük mücadelesinin asla anlamlı olmayacağını görmesi elzemdir” dedi.
“Kürt kadınları hem kadın düşmanı hem de milliyetçi baskı politikalarına direndikleri için ‘çifte tehdit’ oluşturuyorlar”
Benzer şekilde, İranlı Kürt akademisyen Allan Hassaniyan da yakın tarihli bir analizinde İran'ın İslami rejimine karşı mücadeleyi bir arada tutabilmek için ülkedeki farklı kökenlerden gelen insanların dile getirdiği “talep farklılıklarına” saygı gösterilmesi gerektiğini savundu.
“Kürtlerin maruz kaldığı marjinalleştirme ve mücadele tarihleri nedeniyle, Kürtlerin kaygılarının ilerici güçler tarafından tanınması İran'da köklü değişimin başarıya ulaşması için önemli bir ön koşuldur” diye yazdı.
Mevcut gösteriler İran'da on yılı aşkın bir süredir tanık olunan en önemli hükümet karşıtı gösterilerdir. 2009'daki 'Yeşil Hareket' hileli olduğuna inanılan seçim sonuçlarına karşı geniş çaplı protestolara sahne olmuştu. İranlılar 2019'da akaryakıt fiyatlarına yapılan zamları protesto etmiş, bu yılın başlarında da hayat pahalılığı nedeniyle gösteriler düzenlenmişti.
Bugünkü protestolar belirgin bir şekilde kapsayıcı görünüyor ve bir dizi sosyal sınıf ve etnik gruptan destek alarak İslam Cumhuriyeti'nin temelini oluşturan sisteme karşı yeni bir meydan okuma oluşturuyor.
Kaynak: https://www.newarab.com/analysis/double-discrimination-faced-kurdish-women-iran
Çeviri: Jin Dergi Ekibi
Etiketler : Kadın Mücadelesi, Jin jiyan azadî,
Alessandra Bajec