Deprem bölgesinin eksik ve yetersiz yaşam olanakları ishal gelişmesini arttırma koşullarına yol açar. Bu nedenle deprem bölgesinde suların temizliği ve besinlerin taze tüketilmesi ishalden korunmada çok önem taşır
Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu su ve besinleri ağızdan alırız, yutarız ve mideye gider. Besinler midede uğradığı kimyasal işlemlerle parçalanır, on iki parmak bağırsağına geçer burada pankreas enzimleri ve safra ile proteinler ve yağlar, mineraller temel yapılarına kadar parçalanır ve sonra ince bağırsakta emilir. Kalan su ve mineraller de kalın barsak da emilir. Sindirilemeyen ve emilemeyen maddelerin posası da dışkı olarak kalın bağırsağın son ucu olan anüsten, dübürden boşaltılır. Normal dışkı yumuşak ve şekillidir. Günde üçe kadar şekilli dışkılama normal kabul edilir. Daha sık ve şekilsiz, sulu dışkılama diyare/ ishal olarak kabul edilir. Dışkılama sıklığının azalmasına kabızlık/konstipasyon denir. Üç günde bir kez dışkılama normal kabul edilir. Bir aydan uzun süren ishal ve kabızlık gelişirse başka hastalıkların göstergesi olabileceği için doktora başvurmayı gerektirir. İshal bağırsaklarda su emiliminin azalması ya da bağırsaklara kandan sıvı çekilmesi ile gelişir. İshalin bir nedeni besinlerdir. Yaz mevsiminde yediğimiz erik, kayısı, kiraz, yeni dünya gibi meyveler ve mısır, kabak, patlıcan gibi liflerden zengin sebzeler, saplı sebzeler yendiğinde kalan posa suyun emilimini azalttığı için dışkılama sıklığının artışına, şekilsiz dışkılamaya yol açar.
İshal (diyare), günde 3'ten fazla dışkılama veya kişiye özgü, olağan dışkılamasından daha fazla sayıda, daha sulu ya da daha fazla miktarda dışkılama olarak tanımlanır. Virüsler, bakteriler, gıda zehirlenmeleri, laktoz intoleransı, ülseratif kolit gibi bağırsakta mukozal hasar yaratan onlarca sayıda hastalık ishale sebep olabilir. Akut, dirençli veya kronik olabilir ve çoğunlukla ishal olan kişi, tıbbi tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden iyileşir. Sulu, sık dışkılama şikayetinin 2 haftadan daha kısa sürdüğü durumlara akut ishal denir.
Bugün yaz mevsiminde daha sık görülen ve deprem bölgesindeki yaşam koşullarının yetersizliği sınırlılığı nedeniyle daha sık karşılaştığımız akut yaz ishallerini ele alacağız. Akut yaz ishallerinin nedeni mikrobik hastalıklardır. İshale yol açan mikrobik hastalıklara her mevsimde rastlanılabilir. Kış mevsiminde görülen griplerde de ishale benzer dışkılama değişiklikleri görülür. Enfeksiyon en sık olarak dışkının ağız ve el teması yoluyla geçer. Aynı zamanda uzun süre bekletilmiş besinler, uygun şekilde hazırlanmamış konserveler ve iyi pişirilmemiş besinler, kaynağı belli olmayan içme suları da çeşitli mikropları barındırarak ishale neden olur.
Yaz mevsiminde ishal, kuraklık nedeniyle yeterli temiz içme ve kullanım suyu bulunmaması, sıcakların besinlerin bozulmasını hızlandırması nedeniyle ishal daha sık görülür. Kanalizasyon sisteminin olmaması da içme ve kullanım suyuna atık karışması mikropların bulaşını kolaylaştıracağı için ishal gelişmesini kolaylaştırır.
Deprem bölgesinin eksik ve yetersiz yaşam olanakları ishal gelişmesini arttırma koşullarına yol açar. Bu nedenle deprem bölgesinde suların temizliği ve besinlerin taze tüketilmesi ishalden korunmada çok önem taşır. Gıdalar nedeniyle ortaya çıkabilecek ishalde korunmak için toplu beslenme yerlerinde yemek hazırlama süreci içerisinde hijyen kurallarına dikkat edilmeli ve ürünler iyice yıkanmalıdır. Yemeğin pişirilmesi ile servis edilmesi arasındaki süre kısa tutulmalıdır. Öğün sonrasında kalan gıdalar uygun koşullarda buzdolabında saklanmalıdır. Suların temizliği sağlanmalı atıklar sağlığa uygun biçimde uzaklaştırılmalıdır.
Hem çocuk yaş grubunda hem de yetişkin kişilerde, her 5 bulaşıcı hastalığa bağlı oluşmuş ishal olgusundan birinin nedeni norovirüstür. Norovirüs gelişmekte olan ülkelerde yılda yüzbinlerce kişinin ölümüne neden olmaktadır. Geçmişte rotavirüs, dünya genelinde bebek ve küçük yaştaki çocuklarda ciddi seyirli ishallere neden olmuştur. Aşılama programları ile rotavirüse bağlı ortaya çıkan ishal olgularında olumlu sonuçlar elde edilebilmiştir. İshal ile seyredebilecek enfeksiyon hastalığı etkeni bakteriler arasında ise salmonella/tifo türevi bakteriler ve escherichia coli bakterisi bulunur.
İshal (Diyare) belirtileri nelerdir?
Sulu dışkı yapma, dışkılama sıklığının artması, dışkı miktarının artması yanı sıra dışkıda kan görülmesi, dışkının sümüksü olması, kusma karın ağrısı görülebilir. Su ve mineral kaybına bağlı olarak huzursuzluk ortaya çıkar. Sıvı kaybı/dehidrasyon ishalin en önemli sonucudur. Çocuklarda ve yaşlılarda ishalli hastalıklardan ölüm sebebini oluşturur. Halsizlik, ağız içi gibi mukozal bölgelerde kuruluk, çarpıntı, baş ağrısı, sersemlik, artmış susuzluk hissi ve idrar çıkışında azalma gibi belirtiler bir kişide dehidrasyon oluştuğuna işaret ediyor olabilir. Küçük çocuklarda ishal özellikle kusma varlığında büyük su kayıplarına yol açtığından 5-7 gün içinde düzelebilecek olan barsak enfeksiyonu yeterli su verilmediği takdirde öldürücü olabilmektedir.
Genellikle birkaç saatten bir kaç güne kadar değişebilir. Daha uzun sürebilmekle birlikte, iki haftadan daha uzun süren ishaller kronik ishal olabilecekleri için doktor takibi gerektirir.
İshal (Diyare) tedavisi nasıldır?
Nedenleri farklı olsa da ani başlangıçlı ishallerde tedavi yaklaşımları aynıdır.
Kesinlikle ishal olan bebeğe doktor onayı olmadan antibiyotik ya da diğer ilaçlar verilmemelidir.
İshal nedeniyle vücudun kaybettiği sıvının geri konması (rehidrasyon terapisi), ishal tedavisinin en önemli noktalarından biridir. Susuzluğu önlemek için bir sıvı verin. İshalli bebekte hem sıvı ve mineral ihtiyacının hem de kalori alımının sağlanması önemlidir. Ge-oral adındaki ishal tozuyla hazırlanan mineralli ve şekerli su karışımı su tuz kaybını yerine koyacak ve gerekli enerjiyi sağlama da yararlı olacaktır.
Yağsız çorba, pirinç suyu ile ve seyreltilmiş sütle hazırlanmış muhallebi, ayran, elma suyu gibi sıvılar susuzluğu önlemek ve kalori ihtiyacını karşılamak için verilebilir.
Altı aylıktan küçük ve henüz ek gıdaya başlanmamış bebeklerde hekim tarafından uygun görülmesi halinde emzirme sıklaştırılır. Bebek aldığı takdirde aralıklı kaynatılmış ılık su verilebilir.
Ciddi seyirli ishal olgularında hastalara damar yoluyla sıvı verilmesi gerekli olabilir. Altta yatan nedenin bakteriyel bir enfeksiyon olarak tespit edildiği vakalarda ise antibiyotik tedavisine başvurulur.
Sağlıklı günler dileğiyle.
